De meteorologische herfst klopt alweer op de deur. Wie buiten rondkijkt, merkt dat het er op sommige plaatsen in het land al behoorlijk herfstig uitziet. Door de droge zomer laten heel wat bomen hun bladeren vroeger vallen dan gebruikelijk. Maar wat mogen we dit najaar verwachten? Krijgen we nog vaak droog en aangenaam nazomerweer, of wordt het net een kletsnatte herfst?
Een gedetailleerde herfstvoorspelling maken is natuurlijk onmogelijk. Toch kunnen seizoensmodellen wel enkele interessante aanwijzingen aangeven. We lichten de belangrijkste trends eruit en bekijken ook wat tegenwoordig als een ‘typische’ herfst geldt. Op basis daarvan schetsen we een beeld van wat we dit jaar eventueel mogen verwachten. In totaal lichten we daarvoor vijf signalen uit.
1. Wat is een normale herfst en wat voor rol speelt klimaatverandering?
In de herfst levert de temperatuur flink in. De gemiddelde maximumtemperatuur van de herfst bedraagt 15 graden, maar de temperatuur verschilt per maand enorm. Zo wordt het begin september overdag gemiddeld nog 21 graden in Ukkel, terwijl dat eind november nog maar zo'n 8 graden is. In september kan het nog volop warm (na)zomerweer zijn, terwijl het in november al kan winteren. De herfst telt in Ukkel gemiddeld gezien 15 warme dagen (20 graden of meer) en drie zomerse dagen (25 graden of meer). In oktober dient de eerste vorst zich meestal aan en in totaal vriest het in de herfst gemiddeld vijf nachten.
In de herfst worden de dagen snel korter en is het vaak grijzer buiten. Doordat de zon steeds minder kracht heeft, krijgen we vaker te maken met hardnekkige bewolking en mist. Gemiddeld mogen we in Ukkel tijdens september, oktober en november samen rekenen op zo’n 333 uren zonneschijn. Het grootste deel daarvan valt in september met ongeveer 154 uren. In oktober zakt dat naar 113 uren en in november blijft er nog amper 66 uren over.
In alle drie de herfstmaanden valt behoorlijk wat regen (65 mm in september, 65 in oktober en 76 in november), maar toch is er een verschil. In september zijn dit vaak nog kortdurende stevige buien, terwijl het later in de herfst vaker langdurig (mot)regent. Het aantal dagen met onweer is in de herfst 18 dagen.
Tijdens de herfstmaanden daalt de temperatuur, maar welk weer is gebruikelijk in de Belgische herfst?
Lees meer
De invloed van klimaatverandering op de herfst
Onze herfsten zijn door klimaatverandering sterk opgewarmd. Hierdoor is de kans op een relatief warme herfst sowieso een stuk groter dan vroeger. De klimaatgemiddelde herfsttemperatuur (over de dagen en nachten) is in Ukkel gestegen van 10,4 graden halverwege de vorige eeuw naar 11,2 graden nu. De gemiddelde maximumtemperatuur in de herfst steeg van ongeveer 14,1 graden naar 14,8 graden. Het aantal nachten met vorst is afgenomen van 6 naar 4.
De herfst is er ook iets natter op geworden. Aangezien de Noordzee vaak warmer is verdampt er meer vocht en een opgewarmde lucht kan meer vocht bevatten. Hierdoor regent het harder dan in het verleden. Aan de wind is niets veranderd.
2. Wat volgt op een warme en droge zomer?
Op een warme zomer volgde in het verleden vaak ook een warme herfst. Van de tien warmste zomers sinds 1901 in Ukkel werden er zes opgevolgd door een warme herfst, twee door een normale herfst en slechts twee door een koude herfst. De zomer van 2025 gaat de boeken is als een warme zomer, dus als we de statistieken mogen geloven, is de kans iets groter dat ook de herfst warm zal verlopen, maar een zekerheid is dat natuurlijk niet.
Op een droge zomer volgt daarentegen zeker niet altijd ook een droge herfst. Sterker nog, vaak zien we juist dat een droge zomer wordt opgevolgd door een nattere herfst. Een duidelijke samenhang ontbreekt echter. Het weer heeft tenslotte geen echt geheugen en kan, zeker in ons land, van seizoen tot seizoen sterk verschillen.
3. De invloed van een warme Noordzee op de herfst
Als de temperatuur van de Noordzee flink afwijkt, kan dit grote invloed hebben op de temperatuur in de kustgebieden. De zee is op dit moment, als gevolg van een warme zomer, iets warmer dan gebruikelijk, maar niet uitzonderlijk. Doordat het zeewater warm is, kan een aanlandige wind zorgen voor warmer weer dan normaal, vooral aan de kust. Zolang de temperaturen zacht blijven, kunnen we ook later in de herfst nog het effect van de warme Noordzee merken.
De warme Noordzee heeft ook een keerzijde. Bij onstabiel weer verdampt meer vocht dan wanneer de Noordzee een aantal graden kouder is. Hierdoor ontstaan meer en zwaardere buien. De meeste regen wordt in de herfstmaanden daarom ook altijd vlak aan zee verwacht. Hoe lang het effect van de warme Noordzee aanhoudt hangt af van het weerverloop. Steekt er voor langere tijd een koude noordwestelijke wind op dan zal de Noordzee geleidelijk weer afkoelen tot rond normale waarden en is het effect voorbij.
4. Heeft La Niña invloed op de herfstmaanden?
De weerfenomenen La Niña en El Niño staan erom bekend wereldwijd een grote invloed te hebben op het weer, vaak verschillend per seizoen. Vooral rond de evenaar is hun impact aanzienlijk, terwijl die in onze streken doorgaans vrij beperkt blijft. In de herfst leidt een sterke La Niña vaak tot meer orkanen op de Atlantische Oceaan. Dat maakt de weersverwachting voor België onzekerder, omdat restanten van tropische systemen soms tot in Europa kunnen doordringen. Dit jaar is er echter sprake van neutrale condities. De voorbije La Niña is inmiddels voorbij, waardoor er deze herfst geen invloed zal zijn van El Niño of La Niña.
5. Deze signalen zien we in de seizoensmodellen
Zoals het er nu naar uitziet, begint de herfst met stijl. Met aanhoudende zuidwestenwinden start september wisselvallig. Regelmatig worden buien en regenzones richting ons land aangevoerd. De temperatuur ligt daarbij rond of net iets boven de gebruikelijke waarden voor de tijd van het jaar met 19 tot 23 graden. Vanaf half september lijkt de kans op wisselvallig weer wat af te nemen, maar een droge periode zit er hoogstwaarschijnlijk niet in en dat is maar goed ook. De natuur is op veel plaatsen in ons land kurkdroog. De temperatuur lijkt in de tweede helft van de maand september boven de gebruikelijke waarden uit te komen.
Voor oktober en november tonen de seizoensmodellen voorlopig een normaal tot wat natter verloop dan gemiddeld. Aangezien er in die maanden sowieso al flink wat regen valt, is de kans groot dat de paraplu in de herfst van 2025 vaak van pas zal komen. De verwachting is dat vooral westen- tot zuidwestenwinden het weer zullen bepalen. Die brengen geregeld buien met zich mee, maar ook relatief zachte lucht. De seizoensmodellen bevestigen dit beeld duidelijk. De signalen wijzen erop dat zowel oktober als november warmer kunnen uitvallen dan we normaal gewend zijn. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat het nooit eens koud kan worden. Ook in een zachte oktober- of novembermaand kunnen er korte koudere periodes opduiken, zelfs met kans op nachtvorst. Vooral in de Ardennen is in november al regelmatig nachtvorst mogelijk en komt het ook al weleens tot de eerste (natte) sneeuw.
Onzekerheid
Seizoensverwachtingen komen zo’n 60% van de tijd uit en daarbij is de verwachting voor één maand vooruit natuurlijk betrouwbaarder dan voor de derde maand. Belangrijk is verder om te beseffen dat seizoensmodellen puur een grove trend voor de maandgemiddelde luchtdruk, temperatuur en neerslag schetsen. Ook in een gemiddeld warme maand kan zomaar een koele week zitten en andersom. Dergelijke details zijn op zijn vroegst aan te geven in onze maandverwachtingen en natuurlijk in ons weerbericht.
Maand- en seizoensverwachtingen voor de herfst (en lente) komen bovendien minder vaker uit dan die voor de zomer en de winter. Dit komt doordat de voorspelbaarheid van de atmosfeer in de overgangsseizoenen, waar kou en warmte elkaar vaak afwisselen, kleiner is. Ook kunnen ex-orkanen in de herfst de verwachting extra onzeker maken.
